Wanneer heb je genoeg vitamine D?
Na de lange grauwe winter verlangen we naar de zonnige zomermaanden. Kunnen we dan de vitamine D supplementen in de kast zetten? Algemeen wordt aangenomen dat we alleen in de donkere wintermaanden vitamine D extra moeten innemen. In de winter kan het lichaam op onze breedtegraden niet zelf vitamine D aanmaken. Daarom moet de vitamine via de juiste supplementen worden ingenomen. Maar hoe is de situatie in de zomer? Een grondig onderzoek van dit onderwerp brengt enkele verbazingwekkende zaken aan het licht.
Waar dient vitamine D voor?
Vitamine D (cholecalciferol) zorgt voor de opname van kalk en fosfaat uit het voedsel. Kalk en fosfaat zijn nodig voor een goede opbouw van botten en gebit. Daarnaast is het goed voor de celdeling, zenuwvoorziening, glucosetolerantie, de spieren en het immuunsysteem. Vooral dat laatste maakt dat het dus in het COVID-19 tijdperk heel belangrijk is om een goede vitaminestatus te hebben in het lichaam.
Vitamine D is dus belangrijk bij osteoporose, hart- en vaatziekten, COPD, Multiple sclerose, Reumatische artritis, kanker, huidaandoeningen zoals psoriasis
Welke vormen van vitamine D zijn er?
De belangrijkste vormen van vitamine D zijn vitamine D2 (ergocalciferol) van plantaardige oorsrpong en D3 (cholecalciferol) van dierlijke oorsprong. Vitamine D3 is 3x effectiever in het maken van het actieve 25-dihydroxyvitamine D
Vitamine D is eigenlijk geen vitamine, maar een in vet oplosbaar hormoon dat zorgt voor de opname van calcium en fosfaat in het lichaam. Het hormoon is aanwezig in bepaalde soorten voeding, met name in vette vis en in supplementen. De aanmaak van vitamine D door ultraviolet UVB straling van zonlicht door de huid staat steeds meer ter discussie. Vitamine D3 (cholecalciferol) kan in de huid gevormd worden en als niet-actieve stof opgeslagen in het vetweefsel van ons lichaam.
Cholecalciferol kan vervolgens in de lever en nieren omgezet worden tot de actieve vorm van vitamine D3 (25-dihydroxyvitamine D).
Hoeveel heb je nodig?
Op veel websites is te lezen dat 10-20 ug (400-800 IE) voldoende is. In de praktijk blijkt dit achterhaald. De feitelijke dosis wordt individueel bepaald aan de hand van bloedonderzoek. Ook de in Nederland nog gehanteerde norm van 50-150 nmol/l bloed blijkt veel te laag. Internationaal onderzoek toont aan dat de effectieve waarde ligt op 180-220 nmol/l.
Hoeveel vitamine D kan de huid aanmaken van de zon?
Bekend is de zogenaamde Holick-regel. Dr. Michael Holick was de eerste die de alomtegenwoordige functies van vitamine D onderzocht en beschreef en zo de aanzet gaf tot de herwaardering van vitamine D.
De Holick-regel is gebaseerd op een reeks metingen waarbij is nagegaan in hoeverre UVB-straling van invloed is op de vitamine D-status die met laboratoriumdiagnostiek kan worden gemeten. De onderzoekers gebruikten de erytheemdrempeldosis (MED), d.w.z. de laagste stralingsdosis die roodheid van de huid veroorzaakt, als referentiewaarde. De uit deze resultaten afgeleide regel stelt dat de vitamine D-synthese bij een blootstelling aan de zon van ¼ van de MED over ¼ van het lichaamsoppervlak overeenkomt met de hoeveelheid van ongeveer 1.000 I.U. van oraal opgenomen vitamine D. Om de regel op zinvolle wijze te kunnen gebruiken, zou de individuele MED echter van tevoren bekend moeten zijn.
Conclusie: De Holick-regel is in de praktijk van weinig nut voor het individu.
Maar het is nog ingewikkelder. Voor studies berekenen onderzoekers de epidermale productiesnelheid van vitamine D volgens de volgende formule:
QD = qe x Stype x Sder x tex x UVVitD.
Waarbij Stype staat voor het huidtype, Sder voor het blootgestelde huidoppervlak, tex voor de tijd in de zon en UVVitD voor de energie-eenheid van de straling.
De conclusie is in de praktijk even onbevredigend als die van de Holick-regel: de huid van een persoon met huidtype III en 600 cm2 oppervlakte produceert 10 µg (400 I.U.) vitamine D bij ⅓ van de erytheemdrempeldosis.
Naast de moeilijkheid om ¼ of ⅓ van de erytheemdrempeldosis te bepalen, ontbreken in deze formules belangrijke parameters zoals de leeftijd, lichamelijke conditie of medicatie-inname van de persoon. Tot de leeftijd van 70 jaar is het vermogen van de huid om vitamine D aan te maken met ongeveer 75 procent verminderd! Enerzijds verandert de huidtextuur, anderzijds is er niet meer voldoende 7-dehydrocholesterol beschikbaar waaruit vitamine D wordt gesynthetiseerd.
Een eigen studie bestond uit het meten van de vitamine D in het serum, gevolgd door 4 weken verblijf in een zonnige omgeving. Daarna werd opnieuw het vitamine D gemeten. Uit dit onderzoek blijkt dat de opname van vitamine D door UVB-licht nagenoeg verwaarloosbaar is. Daarnaast blijkt dat voor het bereiken van voldoende serum vitamine D 2000 IE ruim onvoldoende is. Individuele metingen laten in de praktijk van alle dag zien dat 5000-7500 IE vitamine D per dag nodig is om een voldoende status vitamine D in het bloed te houden. Vaak voorafgegaan door een korte oplaadperiode.
In dit verband is nog een andere interessante studie te vermelden. Het betreft Relationship between maternal and infant serum vitamin D levels in Jos, Plateau State, Nigeria: a cross-sectional study. Deze studie betreft de effecten van moedermelkoverdracht en het feit dat de moeder en haar kind risicofactoren delen voor Vitamine D, zoals blootstelling aan zonlicht, voeding en sociaal-culturele invloeden kunnen de Vitmaine D-status beïnvloeden.
Vitamine D werd gecategoriseerd als vitamine D-tekort (VDD) indien <20 ng/ml, vitamine D-insufficiëntie (VDI) indien tussen 20 tot <30 ng/ml en vitamine D-sufficiëntie (VDS) als ≥30 ng/ml, en met risico op toxiciteit als >150 ng/ml.
CITAAT: “De deelnemers aan deze studie hadden echter een groter aandeel moeders die vitamine D voldoende (48,4 procent) vergeleken met moeders in Europa (5,6 – 22 procent) [26,27]. Dit verschil is verwacht omdat Jos een tropische locatie is, die meer uren zonlicht per jaar ontvangt (2672 uur) dan gematigde landen zoals Duitsland (1896 uur) [20,28]. Omdat UV nodig is voor de productie van VD door de huid, is voldoende zonlicht vaak een van de belangrijkste omgevingselementen die vitamine D bevordert.”
Opvallend hierbij is dus dat ondanks de tropische omgeving toch meer dan de helft van de bevolking een minder dan 30 ng/ml vitamine D status heeft! Dit haalt de hypothese onderuit dat elke dag een uur met blote onderarmen en gezicht in de zon voldoende is. Natuurlijk speelt ook pigmentatie nog een rol, maar dat zou inhouden dat 1896 uur bij blanke mensen juist meer effect zouden moeten hebben dan 2672 uur bij donkere mensen.
Conclusie:
Het onderwerp vitamine D en de zomer is actueel en gecompliceerd. De vraag wanneer suppletie in de zomer nodig is en wanneer niet, wordt heel divers beantwoord. Een vuistregel die ons door vele onderzoekers wordt aangereikt, is zinloos noch doelmatig. En de meeste mensen bereiken 2000 IE/dag pas als ze al in het schadelijke erytheemgebied zitten. Vanwege de kans op huidkanker, smeren de meeste mensen daarbij zonnebrandcrèmes met hoge UVA- en UVB-filters.
Dus wat moet je doen? Opname van vitamine D uit voeding en zonlicht blijkt in de praktijk ontoereikend. Dit betekent dat het suppleren van een adequate dosis vitamine D voorwaarde is om aan de vereiste vitamine D waarde te komen.
Aangezien de vitamine D-synthese echter gepaard gaat met individuele schommelingen, kan alleen een diagnostische laboratoriumbepaling zekerheid bieden. Een vitamine D-test toont aan of de toegediende en de gevormde hoeveelheid daadwerkelijk voldoende waren voor een optimale vitamine D-status.
Maak hier een afspraak voor een gratis en vrijblijvend consult.
Literatuur:
Ishaya Ibrahim Abok, Department of Paediatrics, College of Health Sciences, University of Jos, Jos, Nigeria. abokii@yahoo.com, Relationship between maternal and infant serum vitamin D levels in Jos, Plateau State, Nigeria: a cross-sectional study
Holick, M. F. 2007. Vitamine D tekort, N Engl J Med. 357(3): 266-81.
Federaal Bureau voor Volksgezondheid FOPH. 2017. factsheet: vitamine D en zonnestraling. https://www.bag.admin.ch/dam/bag/de/dokumente/str/nis/uv/faktenblatt_vitaminD.pdf.download.pdf/Faktenblatt%20-%20Vitamin%20D%20D.pdf, geraadpleegd op 27 mei 2019.
Miyauchi, M., Nakajima, H.2016. Determining an Effective UV Radiation Exposure Time for Vitamin D Synthesis in the Skin Without Risk to Health: Simplified Estimations from UV Observations. Photochem Photobiol. 92(6):863-9.
MacLaughlin, J., Holick, M. F. 1985, Aging decreases the capacity of human skin to produce vitamin D3. J Clin Invest. 76(4):1536-8.
Maak hier een afspraak voor een gratis en vrijblijvend consult.
